De Tolk van Java en meer

Een groot lezer ben ik niet maar soms gebeurt het. Dan trek ik ergens een boek uit de kast, begin te lezen en heb geen rust aleer het uit is. Dat gebeurde nu weer met 'De tolk van Java' van Alfred Birney. Kwam het door de stijl, het onderwerp, de opbouw of mijn zijdelingse betrokkenheid bij deze geschiedenis?

Om met het laatste te beginnen: mijn oude schoolvriend en sinds drie jaar mijn lief is net als Birney's  hoofdpersoon kind van een Chinese moeder van Java en een Nederlandse vader. We bezochten onlangs samen het graf van zijn ouders in Den Haag, de stad waar ook de school stond waar mijn vriend en ik elkaar veertig jaar geleden leerden kennen en waar zich een groot deel van 'De tolk van Java' afspeelt. Een boek over keuzes, jeugd- en oorlogstrauma's, rivaliteit, de roep om erkenning. De gevolgen van het gemis van die erkenning en het doorgeven van pijn.

Naast betrokkenheid ervoer ik ook een soort herkenning in stijl en onderwerp als schrijver. Zoals het gebruikmaken van verschillende ik-personen, die elkaar afwisselen maar ook het veelvuldig gebruik van een monologue interieur. Het specifiek benoemen van straatnamen (Melis Stokelaan, Loosduinen), kleuren, geuren ('weeïge zoete geur van verbrand mensenvlees'), muziek (Vera Lynn maar ook 'een platenhoes waarop een leger konijnen prijkt'. Ik heb ze stuk voor stuk gegoogled en beluisterd) en woorden die horen bij het land, bij het plaats delict zijn allemaal zaken waar ik zelf ook zeer bewust en -naar de smaak van mijn uitgever soms te vaak- gebruik van heb gemaakt. Geweld en de desastreuse gevolgen hiervan zijn thema's van beide boeken. Aan het opgroeien in een land waar je niet thuishoort of waarvan omstanders menen dat je er niet bij hoort heb ik zelfs de titel van mijn boek ontleend: 'Niet van hier' (helaas is deze titel hierna ook door de zus van Theo Maassen gebruikt voor haar boek) 

Mooi detail is om te melden dat degene die het boek kado gaf aan mijn vriend zelf ook nogal een samenraapsel van afkomsten vormt. Iets van native Americans en Frankrijk. Haar man zat als kind in een Jappenkamp en wordt nu hij op leeftijd is 's nachts door zijn herinneringen geplaagd.   

Ik zou Alfred Birney graag laten weten hoe fenomenaal ik zijn boek vind. Maar ik heb geen facebook, heb Twitter aan de wilgen gehangen en weet verder niet hoe ik met de auteur in contact zou kunnen komen. Ook zou ik hem schrijven dat het me soms duizelde van de namen. Toevallig was dit dezelfde kritiek die sommige lezers op mijn boek hadden. In het uitzonderlijke geval dat Alfred bij een nachtelijke googlesessie toch zijn eigen naam intypt en hier uitkomt: dank voor het delen van het verhaal en dat van je vader, moeder, voorouders en verwanten. 

Op de omslag van de 'Tolk van Java' prijkt een zwart wit foto die waarschijnlijk afkomstig is uit het archief van de auteur. Ook ik had graag een zwart wit foto op de cover van mijn boek geplaatst. Hoewel er, om andere redenen dan bij Birney's boek het geval was, niet veel foto's van de hoofdpersoon uit mijn roman voorhanden waren. Helaas vond mijn uitgever dat de door mij aangeleverde foto van een te slechte kwaliteit was en niet gebruikt kon worden. Maar wat Birney kan, kan ik ook. Tijd voor een herdruk, bij De Geus bijvoorbeeld. Of, dat kan natuurlijk ook, de gedetailleerde aantekeningen van mijn helaas al in 1983 overleden schoonmoeder in een roman gieten. Het was haar droom om journalist te worden, ze sprak veel talen en ook zij beschrijft de cultuurshock toen ze in de jaren zestig in Nederland aankwam heel beeldend. Helaas heb ik haar nooit gekend. Nog spijtiger is dat mijn vriend nooit afscheid van zijn moeder heeft kunnen nemen.