Leya no comboio

Leya por vicio, leya cores e sentimentos, leya sozinho ou acompanhado, leya romances, leya a noite, leya em casa, leya depressa ou devagarinho, leya quando como e ondas lhe apetecer, leya a serio ou a brincar, leya viagens e outras culturas, leya letras com sabores, leya de pernas para o ar.

Vrij vertaald: Lees in de trein, lees 's nachts, lees alleen of samen, lees thuis, wanneer hoe en waar je wilt, lees serieus of voor de grap, lees mooie brieven, lees reizend over andere culturen. 

En dat deed ik. Zij het na enig aandringen van mijn vader. J. Rentes de Carvalho moest ik lezen. Ik las voor, las voor mezelf, in bed, in het café, de auto en het vliegtuig. En 's nachts, omdat het uit moest. Maar het bleef niet bij lezen alleen.

'De kaik dreef langs de wijnloodsen en de Santa Marinhakerk, waar het plein blank stond. Van het huis van de koster stak alleen het dak boven water. Af en toe kon je door een zijstraat een rivier zien, en het leek onvoorstelbaar dat de stroming daar zo sterk was, terwijl wij voortgleden als op een sereen meer. Toen we om de hoek van de Rua Direita heen bogen, doemde er ineens een zwarte muur voor ons op, de romp van een vrachtschip dat de straat was ingeramd en slechts door een wonder niet alle huizen had gesloopt. We voeren er langzaam omheen. Aan de andere kant kon je naar binnen kijken, zag je alles: de brug met het stuurwiel, koperen apparaten, de motoren van de hijskranen, de lieren, de sloepen die hingen te schommelen in de davits, de kombuis, de kooien. februari 1937. Uit 'Ernestina', blz 186-187.

We liepen door de regen. Een vrouw hing uit het raam en keek ons na, haar buurman kreeg ons ook in het oog en vroeg gebarend om een sigaret. Die had ik hem graag gegeven. We kwamen door de Santa Marinha buurt en na nog wat stijgen en dalen bij de Santa Marinha kerk. In de regenplassen voor de deur getuigden kunststof rozenblaadjes van een bruiloft die er kort geleden was gevierd. Door een deur van een openstaande loods kon ik het embleem van Sandeman ontwaren en erboven, tegen de heuvels, prijkten borden van andere grote Portnamen Ferreira, Offley en Cockburn. 16 oktober 2013.

Mrs Cockburn, een oude Engelse van rond de dertig, getrouwd met een wijnhandelaar en moeder van twee kinderen, was een keer hand in hand met mij mee gelopen vanaf de andere school - o strelende zachte handen- tot op de hoek, waar onze wegen zich scheidden. Ik zie nog voor me hoe ze zich voorover buigt, me betovert met een stralende glimlach en na me een zoen te hebben gegeven voor de eerste keer met haar zachte melodieuze stem zegt: "Goodbye Jose."(bl 171). 1935

Che Guevara prijkte op de vlag, de Internationale werd aangeheven. De politie stelde zich verdekt op. De brug zag rood van de spandoeken. Er werd geprotesteerd tegen de regering en hun plannen om de inkomens boven de zeshonderd euro bruto per maand te korten. De Spaanse strijdleus gonsde door de menigte: 'Él pueblo unido, jamas sera vencido' (een verenigd volk zal nooit overwonnen worden) 19 oktober 2013.

De Dag dat de oorlog afliep, een week voor mijn vijftiende verjaardag, stroomde in de stad een immense menigte samen die juichend door de straten trok. Aan stokken zo zwaar dat de mannen ze met behulp van leren riemen droegen, wapperden de vlaggen van Amerika, Engeland, Frankrijk en Portugal. Die van de Sovjetunie was verboden, maar met geraffineerde symboliek zag je hier en daar een stok zonder vlag. 
Op dezelfde manier werd er, om het gezag te tarten. leve Frankrijk, leve Amerika, leve Engeland, leve Portugal geroepen en vervolgens slechts leve, maar zo dreunend dat het geluid de hamer en sikkel leek te tekenen boven die mensenmassa. Omdat de politie niet overal kon zijn, hoorde je soms in de euforie ineens ergens de aanhef van de Internationale, of iemand die zich niet kon beheersen: 'leve Stalin'. 1945

' s Avonds volgen we de Douro met de stroom mee, in de richting van Afurada. We fietsen langs de leegstaande en deels ingestorte loodsen waar Jose Rentes de Carvalho zeventig jaar geleden als kind op uitkeek. Zo schrijft hij.

Hij beschrijft de drukte, de handel en het gekrioel van mensen in Vila Nova de Gaia, waar ook Santa Marinha ligt. De Jodenberg, waar hij zegt te wonen, ligt aan de andere kant van de Douro. Dat klinkt logisch, want men kijkt nu eenmaal altijd uit op de andere oever. Maar als hij schrijft over de weg naar het Lyceum in Porto, waar zijn vader hem op de eerste dag naar toe brengt, steekt hij van zijn huis toch de brug over. En als ze hun jaarlijkse zomertocht naar het binnenland aanvangen, en volgeladen met eten naar de trein lopen, steken ze ook over de rivier, naar het prachtige Sao Bento station in Porto. Tevens verbaasde het me dat het jaartal 1937 ontbreekt bij de ingang van de Sandeman-kelders, waar staat aangegeven hoe hoog het water van de Douro kwam bij de vele overstromingen. De overstroming die Rentes beschrijft ontbreekt.

De dame bij het plaatselijke VVV kantoor wist het zeker, ze kruiste het aan op de kaart. 'Rua monte Judeus', dat lag toch echt in Porto, niet aan de andere kant, in Vila nova de Gaia. En hoewel er een zekere rivaliteit tussen de steden leeft, lachte ze verguld bij het zien van de eerste zin in Ernestina. Toen ze te midden van die vreemde Nederlandse woorden, duidelijk herkenbaar 'Vila nova de Gaia' las.

Zou het aan mijn onoplettende lezersoog liggen dat de oevers in het boek lijken te worden verwisseld, of heeft de auteur zich een zekere mate van literaire vrijheid gegund? J. Rentes de Carvalho leeft nog. Ik zou hem zelf kunnen vragen. Maar hoe?

's Avonds eten we sardientjes bij Jose. Ze worden geroosterd op het terras aan het water, meer een soort stoep. De volle maan beschijnt Porto. Op de televisie die te midden van oud scheepsmateriaal hangt, zien we de vijftigduizend demonstranten van die middag over de brug lopen. Ook in Lissabon en Rome zijn er massale protesten. In Nederland wordt er met geen woord over gerept.

Wordt vervolgd.