OV-les voor een verloren Vlaming

Of de trein ook naar Eindhoven gaat, wil hij weten. Het scherm naast de schuifdeur met stations en aankomsttijden zegt hem schijnbaar weinig. Ik vermoed dat hij één van de zogenaamde laaggeletterden is waar de kranten vol van staan. Maar ik heb me vergist. Als de trein vertrekt, vraagt hij of Schagen het station is waar we vandaan komen. Ik begrijp zijn verwarring. Eindbestemming Schagen staat boven in het scherm. Niet echt logisch met de stations die nog gaan volgen er onder.

Vanonder zijn grijze sluike haar kijkt hij me vragend aan, hij heeft nog nooit van Schagen gehoord. Maar ook dat valt te snappen want hij komt uit Leuven. En ik moet toegeven zelf ook geen provincieplaats in België te kunnen opnoemen. Heeft ú wel eens gehoord van Zinnik, Nineuve of Deinz?

De trein rijdt langs de rookpluimen van Geleen. Hij vertelt daar wel eens te zijn geweest 'met den vrachtwagen'. Maar hij was er verloren geraakt. Hij raakt ook verloren na zijn toiletbezoek. Turend over de zwijgende hoofden vraagt hij hardop: 'Waar zat ik ook alweer?' Na mijn weinig beleefde  'hier', ploft hij opgelucht met zijn grote lijf weer tegenover mij neer. Ik ben het enige kenmerk van 'zijn plek', hij heeft niets bij zich.

Hij vertelt dat hij te veel werkte en daardoor zijn huwelijk om zeep hielp. Maar de echte boosdoeners zijn volgens hem de Polen en Roemenen. Die de werkdruk opvoeren en hier nog willen wonen ook. In een mislukte poging deze verloren Vlaming enige nuance te bieden op zijn wereldbeeld, vertel ik over de Polen in de bouw en dat wij als consument alles steeds goedkoper willen. Maar misschien is mijn preek meer bedoeld voor de over hun smartphone aaiende medereizigers. Of wil ik hem vóór zijn, voorkomen dat hij en public gaat vertellen hoe hij zijn vrouw met een ander in bed aantrof. Het verdiende goed, maar hij was altijd aan het jagen om op tijd thuis te zijn. Nu is hij zijn rijbewijs kwijt. En zijn vrouw. Hij lijkt zo te zijn weggelopen uit een film van de gebroeders Dardenne 

Wat zou hij in Eindhoven te zoeken hebben? Een plots opgedoken zoon die hem wil zien, een rechtszaak wegens openbaar dronkenschap, of wordt hij gebruikt om een pakje de grens over te krijgen? Misschien gaat hij op het vliegveld een Thaise huisslavin ophalen die hij uit een map met foto's heeft uitgekozen. 

Op station Weert tuurt hij aandachtig naar het perron en vraagt me waar die paal voor is. Ik verruil mijn rol van bekeringsfanaat in die van kleutermoeder: 'Daar kan de brandweer water uithalen als er brand is.' Maar hij bedoelt iets anders: 'Waarom lopen ze langs die paal?' Geduldig haal ik mijn chipkaart tevoorschijn en leg hem het Nederlandse OV-systeem uit. Hij vindt het knap wat men allemaal kan. Hij laat me zijn papieren ticket en geprinte treintijden zien, vraagt zich zenuwachtig af of hij vanavond op tijd weer in Leuven zal geraken. Met een half uur overstaptijd in Luik moet dat lukken. Of zou hij Liège niet herkennen als Luik? Ik wijs hem op de QR-code op zijn ticket, dat ook hij moet scannen als hij een poortje tegenkomt. 'We zijn er bijna', zegt hij, en veegt na het rollen van zijn shaggie het krum van het tafeltje. 

Als ik in Eindhoven uit het raam kijk naar de mensen die tussen de sneeuwresten door schuifelen, zie ik alleen zijn bruine capuchon. Het peukje dat er onder vandaan steekt brandt nog niet. Kennelijk heeft hij mijn advies opgevolgd om dat pas buiten het station op te steken. 

Dat kan toch niet de bedoeling zijn?

Op radio 1 werd de 'toelage'of ' bijstand' zo je wilt, die enkele leden van het koninklijk huis ontvangen besproken. Carla van Baalen, hoogleraar parlementaire geschiedenis, heeft het uitgezocht. Rutte had dat gevraagd omdat hij er zelf niet helemaal uitkwam.

De kwestie van de financiering van het koningshuis lag, zo viel te beluisteren, 'gevoelig'. En dat ligt het nog steeds. De kabinetten Cals en De Jong hebben zich er eind jaren zestig, begin jaren zeventig over gebogen. Ook Den Uyl speelde er nog een rol in, toen het voortbestaan van de monarchie even onzeker leek. De gevoeligheid wordt vooral beïnvloedt door de persoonlijkheden die er toe behoren. Bernhard maakte het koningshuis minder geliefd, bij Maxima is het tegenovergestelde het geval.

Ook komt de term 'deal' ter sprake. En dan vooral de connotatie van dit woord. Een deal zou een gevolg kunnen zijn van een weinig transparant soort handjeklap waarna een overeenkomst volgt waar een luchtje aan zit. 'Rafelrandje', noemden ze het op de radio. Maar, zo zei van Baalen, zowel het kabinet als de Tweede Kamer zijn steeds ingelicht. Al bleek het door de ingewikkeldheid van vergoedingen vaak lastig om overzicht te krijgen. Vandaar Ruttes verzoek.

Maar wat mij vooral opviel in dit vraaggesprek, was dat de toelage van de oranjes eens te laag zou zijn, dat Juliana (mogelijk onder druk van Bernhard) zogezegd 'niet uitkwam' en daardoor haar vermogen moest aanspreken. En dat, zo zei de presentator 'kon toch niet de bedoeling zijn'.

Huh, 'niet de bedoeling'? Waaróm niet en van wie niet?  Ik begrijp dat het bij een vorst moeilijk is om onderscheid te maken tussen privé en werk. Hij of zij ìs zijn werk, bij geboorte. Het is dan lastig om vast te stellen of de paardenverzorger, jurk of reis naar de Cariben onder werk of privé vallen. Maar ik begrijp toch niet waarom zo'n toelage afhankelijk moet zijn van de uitgaven.

Een vergoeding vanuit de overheid wordt toch verleend bij het ontbreken van een 'voorliggende voorziening'?  Als een 'gewone' uitkeringsgerechtigde zuinig omgaat met zijn of haar geld, en boven een door de overheid vastgestelde norm aan maximaal vermogen uitkomt, wordt die uitkering stopgezet. Het is dan de bedoeling dat hij of zij (een tijdje) van de opgebouwde reserves leeft.

Hetzelfde geldt voor het woud aan toelagen waar mensen in Nederland een beroep op kunnen doen als hun inkomen niet toereikend is èn hun vermogen te laag is om in hun noodzakelijke eerste levensbehoeften te voorzien. Voor dat inkomen en dat vermogen zijn tot op de euro nauwkeurige maxima vastgelegd.  Heb je meer, dan ook geen toeslagen. Zo werken uitkeringen in Nederland. Het is dus juist wèl de bedoeling om je vermogen aan te spreken als je geld vraagt aan de regering en niet, zoals bij de oranjes als 'logisch' wordt voorgesteld, omgekeerd. Wat is er mis mee om, als je aan het eind van de maand niet uitkomt, je vermogen aan te spreken?

In artikel 29 (uit 1972) van het bijna driehonderd pagina's tellende rapport staat ook dat degene die trouwt met de kroonprinses, een jaarlijkse toelage van twee ton (guldens) krijgt. Best bijzonder als je bedenkt dat voor onderdanen het omgekeerde geldt. Bij trouwen of samenwonen wordt je namelijk voordeurdeler en wordt er van uitgegaan met minder steun van de overheid toe te kunnen.

En dan heb ik het nog niet eens gehad over 'de deal' met betrekking tot het betalen van belasting over inkomsten uit vermogen. De redenatie van de belastingdienst was tot voor kort dat vermogen inkomsten kan genereren en dús wordt belast. Het rendement op spaargeld ligt al jaren lager ligt dan het percentage dat hierop door de belastingdienst wordt geheven, maar dat wordt binnenkort geloof ik rechtgetrokken. Maar hoe zit dit bij de oranjes?

Over de hoogte van toelages, belasting en redeneringen blijf ik vraagtekens hebben. En ik ben niet de enige. Volgens Tweede Kamerlid Recourt (PvdA) maakt het kabinet de kwestie nodeloos ingewikkeld. 'Er wordt alleen maar mist opgeworpen',  zei hij in 2016 toen werd geopperd om het koningshuis belasting te laten betalen over hun toelages. Dat zou volgens Rutte maar ingewikkeld zijn, want dan zou eerst de bruto toelages moeten worden verhoogd om daar vervolgen belasting over te heffen. Hè, dus ook dáár geldt dat hetgeen men onder de streep 'hoort' over te houden leidend is? Die redenering hoor ik nou nooit als het om een algehele btw-verhoging gaat. Vreemd.

Over één ding bestaat echter geen misverstand. Op de website van de regering staat: 'Voor de uitkeringen geldt dus dat de uitkeringsgerechtigde leden van het Koninklijk Huis de ontwikkeling van het salaris van rijksambtenaren volgen'. Het is dus de bedoeling om de koning als uitkeringsgerechtigde te zien. Een uitkering die ook nog wordt uitgekeerd met zijn eigen beeltenis er op.